Leiderschap: zoeken naar de goede balans

Sinds 1994, toen de basis werd gelegd voor de huidige WGV Zorg en Welzijn, is er veel veranderd in de sector. Bijvoorbeeld de manier waarop er naar het besturen en leiden van een organisatie wordt gekeken. Hoe dit is veranderd én welke aanpassingen er nog hard nodig zijn? Fenna Eefting, voorzitter van WGV Zorg en Welzijn en bestuurder van Vogellanden, heeft daar een duidelijke mening over. “Een goede leider laat een organisatie niet alleen bestaan, maar ook leven en innoveren.”

Halverwege de jaren negentig bood het systeem in zorg en welzijn nog structuur, met bijvoorbeeld in ziekenhuizen een belangrijke rol voor de hoofdzuster en arts, vertelt Eefting. “Op de afdeling bewaarde de zuster het overzicht en overzag de arts alle patiënten. Er was integrale betrokkenheid.” De sector stond aan de vooravond van segmentatie en specialisatie. “Ook kwam er meer werk, maar geen andere werkwijze”, blikt Eefting terug. “Het overzicht verdween, en om toch ‘in control’ te blijven, verzonnen we steeds meer regels.”

Ego-oplossing

Aan het begin van dit millennium kwam daar de marktwerking bij. “Dat versterkte het eilandjesdenken”, stelt Eefting. “De nadruk kwam op onderlinge concurrentie en financiën te liggen, in plaats van samenwerken aan goede zorg.” Dat uitte zich in fusies en reorganisaties, “een ego-oplossing” volgens de bestuurder van Vogellanden. “Toenemende bureaucratie, ondanks de focus op geld toch meer kosten, meer inkomen voor de bestuurder. Maar geen aantoonbaar betere zorg. Het zorgproces verdween zelfs naar de achtergrond.”

Bovendien, voegt Eefting daaraan toe, ontstond in Nederland en met name in de zorg een risicomijdende cultuur. “Bestuurders dekten zich steeds meer in: verantwoorden in plaats van verantwoordelijkheid nemen. Daarmee hebben ze een belangrijke rol gehad in het creëren van een angstcultuur, iets wat juist goede ontwikkelingen en innovatie in de weg stond.” Wat volgens Eefting wél tot verbetering kan leiden? Bestuur dat gericht is op financiën en control moet plaatsmaken voor bestuurders die beschikken over leiderschapskwaliteiten.